‘Begin nu met AI, en experimenteer’

De juridische functie gaat verder professionaliseren, en AI speelt een grote rol. Dat wordt duidelijk tijdens het NGB Najaarsseminar op 9 november 2023 in Utrecht. Ivar Timmer spreekt over Legal management en de inkoop van juridische diensten. Douwe Groenevelt laat ChatGPT een stripverhaal maken met de titel ‘Het Uurtje Factuurtje – een geïllustreerde tragedie’. Tot slot een paneldiscussie onder leiding van dagvoorzitter Robert Daverschot. Genoeg om over na te praten tijdens de borrel na afloop.

‘Gaat AI de poten onder jullie stoel vandaan zagen of wordt het een collega die het werk alleen maar interessanter maakt?’ vraagt dagvoorzitter Robert Daverschot tijdens de opening van het seminar. Het programma begint met een presentatie van de resultaten van de tweede editie van de Nationale Enquête Bedrijfsjuristen door NGB-directeur Barbara Kröner. Ruim 400 NGB-leden beantwoordden de vragen. Opvallend: het bruto jaarsalaris steeg met 10%. En net als vorig jaar gaf ruim de helft aan binnen de organisatie gezien te worden als pragmatisch meedenker / business partner, maar voor 6% is dat als brandweerman: een verdubbeling ten opzichte van vorige keer.

Douwe Groenevelt, Vice President & Deputy General Counsel, ASML, maakt gebruik van generatieve AI en ziet dat als gamechanger. Hij vertoont de strip ‘Het Uurtje Factuurtje – een geïllustreerde tragedie’, die hij ChatGPT heeft laten maken. Het verhaal: het werk verschuift van advocatenkantoren naar bedrijfsjuristen en van bedrijfsjuristen naar de business. ‘Generatieve AI’ is de reddende engel (uitgebeeld in de vorm van een vrouwelijke androïde), het uurtje factuurtje wordt doodverklaard en het juridische landschap is voor altijd veranderd. Maar Douwe heeft ook een alternatief einde aan het verhaal gegeven: verblind door enthousiasme over generatieve AI vergeten de juristen de nodige controlemechanismes in te bouwen. Dat levert een onheilspellend plaatje op van vluchtende juristen met een dreigende, ontketende ‘AI’ op de achtergrond. ‘Menselijke supervisie blijft nodig, altijd’, zegt Douwe.

Ook heeft hij AI laten adviseren over de fictieve casus dat ASML een fabriek in Madrid wil laten bouwen. Hij laat zien hoe zelfs de meest obscure lokale regelgeving moeiteloos door de AI tools wordt opgelepeld, en hoe je in verschillende stijlen kan laten adviseren, bijvoorbeeld ‘in de stijl van een Frans top-advocatenkantoor’. Douwe: ‘De antwoorden zijn niet helemaal volledig, en ook niet altijd juist, maar toch is 80% bruikbaar, misschien meer.’ Zijn advies is dan ook direct te beginnen met AI, als je het nog niet doet. ‘Experimenteer ermee. The time to embrace AI is now’.
Op een vraag uit de zaal over de veiligheid van AI antwoordt Douwe dat zijn team het alleen gebruikt in een beveiligde omgeving, en bovendien geen gevoelige informatie gebruikt.

Ivar Timmer, lector Legal Management & Technology en inhoudelijk onderzoekscoördinator van het Legal Tech Lab, onderdeel van het Centre of Expertise Applied Artifical Intelligence, neemt ons mee naar de toekomst van de inkoop van juridische diensten. ‘Legal management is er om onze – altijd beperkte – middelen zo effectief mogelijk in te zetten om maximale juridische kwaliteit te bereiken’, zei hij. ‘De juridische functie zal verder professionaliseren.’ Dat gebeurt onder meer door uitwisseling van kennis en ervaringen rondom legal management en legal operations, initiële scholing, bij- en nascholing. Een beter legal management positioneert de juridische functie voor een meer strategische rol. Legal tech-vaardigheden worden steeds belangrijker. Legal management, legal operations en legal tech moet je goed onderbrengen in je legal team, aldus Timmer. Voor de toekomst voorspelt hij dat alternative legal service providers en de Big 4 in toenemende mate een alternatief voor de advocatuur worden.

Behalve Douwe nemen aan de paneldiscussie de volgende juridische dienstverleners deel: Cindy Hoogteijling, advocaat, Wijn & Stael Advocaten, Dominique Poot, Director, Deloitte Legal, Steven ter Horst, Head of Innovation & Knowledge, Houthoff, en Ingrid van de Pol– Mensing, Co-founder & co-CEO, Uncover. Als start voor de paneldiscussie legt Robert Daverschot de zaal een paar stellingen voor. Over de eerste stelling is iedereen het eens: om in de toekomst een succesvolle bedrijfsjurist / juridische dienstverlener te zijn, heb je veel meer nodig dan juridische kennis. Steven vraagt zich af of de klassieke juridische opleidingen aan de universiteiten de nieuwe generaties voldoende voorbereiden op de praktijk. ‘Hbo’s spelen er goed op in door een breder curriculum aan te bieden met aandacht voor management en technologie. Op de universiteiten begint inmiddels ook enige verbreding te komen, met bijvoorbeeld legal tech minors.’
Er is minder parate juridische kennis nodig, maar het is belangrijk dat je snel kunt beoordelen: wat is relevant, en hoe vind ik dat? Bedrijfsjuristen hebben het druk en willen focussen op werk waar ze veel waarde kunnen toevoegen. Sommige dingen kun je aan technologie delegeren. Mogelijk kan AI een rol spelen bij due diligence.

Met de tweede stelling: ‘Voor een slimme inzet van artificial intelligence in mijn bedrijf, kijk ik voorlopig vooral eerst naar hoe anderen het doen’ is een grote meerderheid het eens. Douwe signaleert een spanningsveld tussen risicomanagement en technologische vernieuwing. ‘Je bent inherent conservatief opgeleid om risico’s te spotten. Die politiepet staat haaks op het experimenteren met onbekende technologieën. Je hebt ambassadeurs nodig die het aandurven en die ook kijken hoe je met de risico’s kunt omgaan.’ AI komt eraan, is er al, dus elke bedrijfsjurist moet ermee aan de slag. Dominique ziet AI niet als automatiseren, maar als het aanvullen van de skillsset. Als het aanvullen van waarde aan je organisatie. Hij vergelijkt het met een zwemdiploma. ‘Iedereen moet dat hebben, maar niet iedereen hoeft schoonspringer of zweminstructeur te zijn. Ga samen experimenteren met AI, speel ermee.’

Steven is ervan overtuigd dat AI de manier waarop juristen werken significant zal veranderen. Niemand kan zich veroorloven om niet om zich heen te kijken, want het gaat de juridische business raken. Cindy kijkt met haar kantoor ook naar cliënten en bijna afgestudeerde studenten die interessante ideeën over AI hebben.

Tot slot wordt de vraag voorgelegd op welke terrein innovaties van externe juridische dienstverleners te verwachten zijn. Steven ziet strategisch meedenken als de belangrijkste toegevoegde waarde van een juridisch specialist. Technologie gaat op veel terreinen meerwaarde bewijzen, maar voor strategisch meedenken zijn we nog aangewezen op mensen. Uit de zaal komen nog antwoorden als contractmanagement, Legal Tech en ESG, strategisch multidisciplinair advies.
Ingrid raadt bedrijfsjuristen aan om (ook) zelf te gaan experimenteren met generatieve AI, want zij weten zelf het beste wat ze nodig hebben. Doe je dat via een legal service provider, dan kan het op een veilige manier. Douwe: ‘Kijk vooral naar wat er nu al mogelijk is. Hoe sneller je begint, hoe beter je bent voorbereid. De uitkomsten zijn nu minder belangrijk dan dat je leert hoe je met AI omgaat. Omarm de ’tovenaarsleerlingen’ binnen je bedrijf of instelling.’
We sluiten de middag in de Winkel van Sinkel in Utrecht af met een gezellige netwerkborrel, waar de aanwezige NGB-leden het gesprek met sprekers en panelleden voortzetten. Genoeg stof om verder te praten en de gedachten verder te bepalen, samen met collega’s.