In het moment leven

Henriette van Wermeskerken

Er tussenuit, voor langere tijd. De zinnen verzetten. Niet bezig zijn met je werk. De tijd nemen om te reflecteren op je leven. Zo beschrijven drie bedrijfsjuristen die een sabbatical hebben genomen deze periode. Waarom gingen ze op sabbatical, en wat heeft het ze gebracht?

Het fenomeen is uit Angelsaksische landen naar Europa overgewaaid. De oorsprong van de term sabbatical ligt in het Bijbelse sabbatsjaar, elk zevende jaar waarin het land niet bebouwd werd, schulden werden kwijtgescholden en slaven werden vrijgelaten. Het woord sabbat staat voor de zevende dag van de week, de rustdag. Zoveel mensen als er zijn die een sabbatical nemen, zoveel manieren zijn er om daar invulling aan te geven. Een reis maken komt veel voor, en dat is ook wat Jasper Langezaal, Esther van Susteren en Bert de Jonge deden tijdens hun sabbatical, Esther zelfs meerdere keren.

Bert de Jonge, senior legal counsel en advocaat bij Enexis, fietste vorig jaar met zijn vrouw naar Santiago de Compostela. ‘Het was coronatijd, 2021. We hadden een half jaar vrij genomen maar konden niet direct weg vanwege allerlei beperkingen. Toen zijn we eerst een maand in een yurt bij Deventer gaan zitten. Het was maart, vrij koud, en daar zaten we in die tent met een houtkachel. Als je naar buiten keek, waande je je in Mongolië. Natuurlijk hadden we de auto kunnen pakken om op stap te gaan, maar die hebben we bewust laten staan. We wandelden en wandelden, meer was er niet. Na een maand wilden we beginnen met onze fietstocht naar Spanje, maar toen kreeg ik ineens een ontsteking aan mijn knie, waardoor ik vier weken met mijn been omhoog moest zitten. Een tegenslag, maar ik kon het hebben. Ik begon toch al een beetje los te laten, de dingen meer te accepteren zoals ze zijn. Die maand in de yurt had effect.’

Bert nam een sabbatical om zich tijd voor reflectie te gunnen, om minder in beslag genomen te worden door het dagelijkse leven en het werk. ‘Het idee dat je alsmaar door moet, getuigt van een verkeerde levensopvatting. Onze Westerse samenleving heeft ons veel gebracht, maar is erg gericht op rendement. Je hebt ook tijd nodig om te lummelen, een beetje aan te rommelen. De filosoof Joke Hermsen onderscheidt twee soorten tijd, die zij aanduidt met Griekse termen: Kairos, de innerlijke tijd die je bewust beleeft, bijvoorbeeld als je muziek luistert, je concentreert op iets, of je gedachten de vrije loop laat. De andere soort tijd is Chronos, de kloktijd. De balans is hier doorgeslagen naar de kloktijd, en die tijd is geld geworden. Ik gun ieder mens om wat meer bewuste tijd te hebben, meer Kairos. Wie te operationeel werkt, komt niet aan reflectie toe, terwijl het laten stromen van gedachten en van energie heel belangrijk is.’

Na het verblijf in de yurt en de nodige rust voor de knieblessure moesten Bert en zijn vrouw wachten tot ze gevaccineerd waren. Daarna stapten ze op de fiets richting Santiago. Er resteerden nog drie maanden sabbatical. Onderweg sliepen ze in hun tentje of in pelgrimsverblijven.

‘Het was af en toe echt afzien’, zegt Bert. ‘Plensbuien in Nederland en later snikhete dagen in het zuiden. We leefden sober en zagen wel wat de dag ons bracht. In het begin moesten we wennen, maar na een tijd voelde het steeds lichter. Het contact met andere pelgrims vond ik inspirerend. De meesten waren bezig met vragen over zingeving, over de manier waarop je invulling aan het leven geeft.’

Aangekomen in Santiago de Compostela hielden Bert en zijn vrouw nog een weekje vakantie en daarna reisden ze terug naar huis. Weer aan de slag. ‘Op de eerste dag belde een collega om te zeggen dat ze het fijn vonden dat ik er weer was, dat maakte het begin makkelijk.’

Inmiddels is Bert alweer een jaar aan het werk. Het sabbatical heeft hem een paar nieuwe inzichten opgeleverd. ‘Door het fietsen kom je wat dichter bij jezelf, bij je gedachten. Twee belangrijke dingen kwamen in mij op. Ten eerste: seize the moment, als een soort levenshouding. Ik bedoel er niet mee dat je onverantwoord gedrag moet vertonen, maar wel dat je dingen die je belangrijk vindt niet moet uitstellen. Als iemand bijvoorbeeld ziek is, kun je het beste meteen aandacht aan die persoon schenken. Door het moment te pakken, geef je het moment zelf ook meer aandacht. Je leeft meer in het hier en nu. Nog een inzicht: ‘be friendly with your thoughts. Daarmee bedoel ik dat je jezelf ook eens wat moet gunnen. Dat je niet denkt dat je voortdurend dingen moet. Veel jonge mensen voelen zich somber. Het helpt als je niet zoveel moet van jezelf.’

Esther van Susteren, bedrijfsjurist bij Stella Fietsen, ging maar liefst drie keer op sabbatical. ‘Eigenlijk had ik al eerder op reis willen gaan, na mijn afstuderen, maar ik had een studieschuld, kreeg direct een baan en die lagen in 1995 niet voor het oprapen. Dus ging ik aan het werk, en rolde van het een in het ander. Tien jaar later vertrok ik bij een bedrijf dat werd overgenomen. Dat was het moment. Mijn vriend,

‘Toen ik een jaar of vier geleden lid van het NGB werd, viel mij op dat de aangeboden onderwerpen echt actueel waren. Er zijn veel verschillende soorten bedrijfsjuristen lid en het NGB biedt voor elk wat wils. Niet alleen op juridisch inhoudelijk terrein, maar ook meer en meer op het gebied van soft skills. Daar wil ik mij als bestuurslid graag voor inzetten. Toen ik lid werd van de lustrumcommissie heb ik

inmiddels mijn man, heeft ook zijn baan opgezegd, we verkochten onze huizen en onze auto’s en vertrokken. Backpacken, dertien kilo op je rug en gaan. Ik had behoefte om voor langere tijd niet met werk bezig te zijn, dat is voor mij wat een sabbatical inhoudt. We hebben tien maanden rondgetrokken: door  Canada, de

westkust van de VS, China, Thailand, Australië, Nieuw Zeeland en Indonesië. We hadden geen vooropgezet plan, onze grens was het budget. We bezochten familie en plekken die we graag wilden zien. Mensen zeiden: waar begin je aan? Sommigen vonden dat we onze schepen achter ons verbrandden. Maar zo voelden wij dat helemaal niet. Je verbrandt niets maar gaat door naar het volgende hoofdstuk. Het is niet eng, maar verfrissend. Na tien maanden reizen vonden wij weer banen en een huis.’

Tweeëneenhalf jaar later, in 2009, was er genoeg gespaard voor een nieuwe reis. Esther en haar man vertrokken weer. ‘Ik werkte in die tijd via Brunel, een detacheringsbedrijf, en vertrok na een opdracht. Wij hebben geen kinderen, dat maakt het natuurlijk makkelijker om weg te gaan.’

De reis voerde deze keer naar Zuid-Azië: Hong Kong, Macao, Cambodja, Vietnam, het Himalaya-gebergte in Zuid China. Esther: ‘We hebben schitterende hikes gemaakt door natuurgebieden. Het is daar zo overweldigend mooi. Ik herinner me een zonsopgang in Laos, in Luang Namtha waar we in een hut op palen sliepen midden in de jungle. De natuur was vol geluiden, de lucht kleurde rood en geel, ik zie nog zó voor me, het heeft veel indruk gemaakt. Een ander geluksmoment was na een lange hike door de natuur, toen we met onze blote voeten in een gletsjermeer zaten en daar urenlang zijn gebleven. Zwijgend. Als je geluk in een doosje zou kunnen doen…’

De reis duurde maar vier maanden, om budgettaire redenen. ‘Eigenlijk niet lang genoeg. Ik kreeg een leuke baan bij Health City/BasicFit, als eerste bedrijfsjurist. Drie jaar later was er een logisch moment om weer te vertrekken. Samen met de directie zocht en vond ik een opvolger. Mijn man werkte inmiddels zelfstandig en was daardoor flexibel. In 2013 vertrokken we naar Taiwan, daar waren we nog niet geweest. We hadden tickets voor de Filippijnen maar daar was een orkaanwaarschuwing. Die orkaan zagen we vanuit de lucht, angstaanjagend was dat. Later reisden we naar Kalimantan, waar mijn vader is geboren, en bezochten we Java en Bali. Na ruim een half jaar sloten we onze reis af in Nieuw Zeeland, waar wij familie hebben. We hebben toen serieus overwogen daarnaartoe te emigreren. We voelden ons daar thuis en de kwaliteit van leven beviel ons. Uiteindelijk hebben we het niet gedaan vanwege de gezondheidstoestand van onze ouders.’

Terug in Nederland begon Esther als bedrijfsjurist bij Tele2. Toen er na twee jaar weer genoeg gespaard was, overwoog ze weer op pad te gaan. Maar deze keer viel de beslissing anders uit: Esther en haar man kochten een huis, na altijd gehuurd te hebben. ‘Op de Veluwe, waar ik vandaan kom. We zitten zó in het bos. We wandelen heel graag, niet alleen op reis, maar ook in Nederland, waar we Lange Afstands Wandelpaden doen. Toch dromen we wel van een nieuwe reis. We hebben zo’n vijftien landen bezocht en zijn nog nooit in Afrika geweest, of in Zuid-Amerika. Dat trekt wel, maar we hebben geen haast.’

Wat het reizen Esther heeft gebracht, behalve overweldigend mooie ervaringen in de natuur, is levenservaring en relativering. ‘Ik besef dat het leven dat we hier leiden heel geprivilegieerd is. We leven in een bubbel. Wat wij hier doen, is maar klein in het grote geheel. Het geeft mij rust dat te beseffen.’

het NGB al wat beter leren kennen. konden houden. Het NGB kan de leden op veel gebieden ondersteunen in hun werk, juist nu dat steeds complexer wordt. Ik kijk er naar uit me voor het NGB te blijven inzetten, nu als lid van het bestuur.’

Jasper Langezaal, senior legal counsel bij Siemens Nederland, wilde er een tijd tussenuit, en graag wat langer dan een gewone vakantie. ‘Ik werkte vijftien jaar bij Siemens en was toe aan een break uit de dagelijkse routine. Meer naar buiten, minder aan het scherm. Ook wilde ik meer tijd aan mijn gezin besteden. Uiteindelijk ben ik vier maanden weg van het werk geweest, deels via vakantiedagen en deels via een onbetaald verlof-regeling. Daarvan ben ik ruim drieëneenhalve week in Italië aan het fietsen geweest.’ Jasper kende Italië redelijk goed, maar niet alle gebieden. Hij reisde naar het zuidelijkste puntje van het land, in Puglia, om van daaruit te fietsen naar Chiusa in het Noorden, een streek waar hij al vaker was geweest. ’Op het idee van Puglia kwam ik onder meer doordat ik het boek ‘Het geheim van Montague’ had gelezen, van Santa Montefiore. Dat speelt zich deels in Puglia af, en dat wilde ik wel eens zien.’

Jasper nam zijn eigen racefiets mee en vermeed zoveel mogelijk de drukkere wegen. Hij sliep meestal in kleinere b&b’s, die hij onderweg boekte. ‘Aanvankelijk was ik van plan om tussendoor ook wat dingen te gaan bekijken, als toerist, maar daarvan ben ik teruggekomen. Het leidde af van waar ik mee bezig was: de fietstocht zelf. Het ging mij niet zozeer om de bestemming, maar om de reis er naar toe. Bezienswaardigheden onderweg zijn dan minder relevant, hoewel ik natuurlijk mooie dingen heb gezien. De route liep voornamelijk over de Apennijnen.’

Jasper had weinig verwachtingen toen hij vertrok. ‘Ik had niet het idee dat ik mezelf moest gaan ontdekken, of nadenken wat ik nu écht wil. Ik was en ben heel tevreden met mijn leven en mijn werk. Wat ik zocht is even los zijn van

het dagelijkse, meer in het moment zijn, met aandacht voor wat je aan het doen bent. En dat gaat heel goed als je dag in, dag uit aan het fietsen bent, alleen.’

Na aankomst in Chiusa kwamen Jaspers vrouw en dochters over voor een vakantie. Het resterende deel van zijn sabbatical bracht Jasper thuis door. ‘Nu was ik nooit die onbekende man die op zondag het vlees snijdt, ik besteedde altijd veel aandacht aan mijn gezin, maar nu was er meer rust. Ik heb de tijd bewust niet vol gepland. In het algemeen ben ik geneigd mijn tijd heel effectief te gebruiken, en dat wilde ik in die periode juist niet. Wat ik heb gedaan? Gewone dingen, een beetje klussen in en rond het huis, met vrienden afgesproken, gefietst, gesurft, nog een keer op vakantie met het gezin. Ik ben weer begonnen met mediteren, wat ik een paar jaar niet had gedaan. Afgezien van verjaardagen van collega’s heb ik geen contact met het werk gehad. Doordat een collega interim was aangesteld om mijn werk over te nemen, voelde ik ook geen druk om toch bereikbaar te zijn. Dat gaf rust.’

‘Het sabbatical heeft ervoor gezorgd dat ik meer in het moment leef, me niet te snel druk maak. Mindful, om dat cliché maar eens te gebruiken. In balans. Willen we vooral heel hard werken of vinden we andere dingen ook belangrijk? Dat is een vraag die bij mij opkwam. Veel jongeren willen het liefst vier dagen per week werken, ook als ze beginnen. Ondanks dat zie je veel burn-outs bij jongeren. Eerdere generaties wilden juist heel hard werken, vooral als ze net begonnen. Een sabbatical is een uitstekend middel om tot rust te komen, zeker in deze tijd waarin iedereen eigenlijk steeds ‘aan’ staat. Toch moet het niet zo zijn dat je een sabbatical nodig hebt om je pensioen te halen. Dat zou een verkeerde gang van zaken zijn. Dat speelde bij mij ook totaal niet. Je moet je rust door de jaren heen zien te pakken, en een sabbatical gebruiken om dingen te doen waar je anders niet aan toekomt. Ik zou het iedereen aanraden.’